Zespoły uciskowe kończyn górnych

Zespoły uciskowe kończyn górnych (neuropatie uciskowe) są jednostkami chorobowymi spowodowanymi uciskiem nerwu pośrodkowego lub łokciowego na kończynie górnej. Są pewne stałe miejsca anatomiczne ucisku, w przypadku nerwu pośrodkowego proksymalna część przedramienia lub nadgarstek, a dokładnie kanał nadgarstka (zespół kanału nadgarstka, zespół cieśni, zespół ciesni nadgarstka) , w przypadku nerwu łokciowego łokieć, a dokładnie rowek nerwu łokciowego (zespół uciskowy nerwu łokciowego w rowku, zespół rowka łokciowego) i kanał Guyona na nadgarstku (zespół kanału Guyona). Najczęstszą neuropatią uciskową u człowieka jest zespół cieśni kanału nadgarstka.
Choroba występuje najczęściej w 4-6 dekadzie życia, aczkolwiek coraz częściej zdarzają się osoby młodsze, częściej u kobiet, u osób korzystających zawodowo z klawiatury komputera. Ma tendencję do występowania na obydwu kończynach. Osoby u których rozpoznano ucisk jednego nerwu mają szansę na wystąpienie w różnym okresie (tygodni, miesięcy, lat) ucisku drugiego nerwu, albo też tego samego na innym poziomie.
Symptomatologia neuropatii uciskowych jest bogata, charakterystyczne są zaburzenia czucia (w zakresie odpowiednim dla danego nerwu, tj. palce I, II, III i IV po promieniowej stronie i odpowiednia część ręki po stronie dłoniowej w przypadku nerwu pośrodkowego i palec IV po łokciowej stronie, palec V i łokciowa część ręki i przedramienia w przypadku nerwu łokciowego), mrowienia, drętwienia i bóle palców, ręki, okolicy nadgarstka z promieniowaniem do przedramienia, łokcia, czy nawet barku, z pogorszeniem sprawności ręki, z bólami czy drętwieniami nocnymi, z wypadaniem przedmiotów z ręki.
W badaniu ręki nierzadko zauważa się zaniki odpowiednich mięśni – kłębu kciuka w przypadku patologii nerwu pośrodkowego, mięśni kłębika i tzw. mięśni wewnętrznych ręki w przypadku nerwu łokciowego, pogorszenie funkcji kciuka – ograniczenie przeciwstawiania, utrudnione odwodzenie i przywodzenie palców zwłaszcza V-tego i szereg innych objawów, takich jak objawy Tinela, Phalena, strząsania, kwadratowego nadgarstka, próby prowokacyjne, zaburzenia czucia dwupunktowego.
Rozpoznanie stawia się na podstawie dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta, badania kończyny górnej i dodatkowego badania EMG, czasem pomocniczo wykonuje się również USG, jednakże złotym standardem światowym jest EMG, które pozwala postawić rozpoznanie, określić lokalizację ucisku, a także stopień uszkodzenia nerwu, co jest istotne, przy prognozowaniu poprawy po leczeniu.
Jedynym rozsądnym i skutecznym leczeniem jest leczenie operacyjne. Jedynie w początkowym okresie rozwoju choroby dopuszcza się leczenie rehabilitacją, w późniejszym stadium ani rehabilitacja, ani też próby leczenia iniekcjami sterydowymi nie są w stanie zapewnić wyleczenia a opóźniają leczenie operacyjne, co skutkuje dalszym rozwojem choroby i uszkodzeniem nerwu.

Leczenie:
W przypadku każdej neuropatii uciskowej nerwu kończyny górnej zabieg wykonuje się w znieczuleniu przewodowym (znieczulenie całej kończyny górnej, trwającym około 1,5 – 3 godzin), z wykorzystaniem niedokrwienia, tzn. wyciska się krew z kończyny zakładając na ramieniu opaskę uciskową (mankiet jak do mierzenia ciśnienia krwi). Poza opatrunkiem w przypadku zespołu kanału nadgarstka i Guyona rękę unieruchamia się w ortezie nadgarstka lub longecie gipsowej (palce są wolne), a w przypadku zespołu uciskowego nerwu łokciowego w rowku w miękkim opatrunku lub longecie gipsowej). W każdym wypadku wymagana jest elewacja kończyny górnej na temblaku .
Następnego dnia po zabiegu zalecana jest wizyta kontrolna, zmiana opatrunku i usunięcie dreniku, zdjęcie szwów i unieruchomienia ma miejsce przy kolejnej wizycie najczęściej około 10 doby. Zaleca się oszczędzanie operowanej kończyny, powstrzymanie się od ciężkiej pracy fizycznej przez okres co najmniej miesiąca od zabiegu.
Leczenie operacyjne możliwe jest sposobem tradycyjnym (tzw. metody na otwarto) lub endoskopowo, a także w sposób pośredni, czyli z użyciem małych cięć (podobnie do metody endoskopowej) z użyciem wziernika. Wyniki odległe we wszystkich metodach są dobre i porównywalne, na korzyść metody endoskopowej lub metody małego cięcia z użyciem wziernika przemawiają mniejsze cięcia i mniejsze blizny a tym samym mniejsze dolegliwości we wczesnym (do pół roku) okresie pooperacyjnym.

Wyniki:
Bezpośrednio po zabiegu (już w pierwszej dobie) na ogół ustępują dolegliwości bólowe i bóle nocne, możliwy jest w zerowej dobie różnego stopnia dyskomfort wynikający z cięcia skórnego o różnym stopniu nasilenia, świetnie kontrolowany przy użyciu zwykłych leków przeciwbólowych typu paracetamol (apap, panadol). Poprawa czucia, ustępowanie drętwień, mrowień, poprawa funkcji ręki jest procesem powolnym trwającym nawet parę miesięcy. Wyniki zależą od stopnia zaawansowania choroby w chwili leczenia, im nerw bardziej uszkodzony tym mniejsza szansa na pełne wyleczenie.

Wymagania dotyczące zabiegu:
Badanie EMG
Ogólnie dobry stan zdrowia, wyrównane i prawidłowo leczone choroby przewlekłe (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa itd.)
Zakaz przyjmowania preparatów kwasu acetylosalicylowego (aspiryna, polopiryna, acard, polocard) lub preparatów przeciwpłytkowych (plavix). W przypadku przyjmowania powyższych wskazane jest skonsultowanie z lekarzem internistą czy możliwe jest odstawienie w/w preparatów na 7 dni przed zabiegiem, czy też odstawienie i w zamian przyjmowanie heparyn drobnocząsteczkowych (clexane, fraxiparine itd.). W przypadku stosowania leków z grupy acenokumarolu (wpływających na INR) wskazane jest odstawienie na co najmniej 5 dni przed zabiegiem i przejście na heparyny drobnocząsteczkowe po uprzedniej konsultacji z lekarzem internistą i ustaleniu dawki.
Badania biochemiczne: morfologia z płytkami krwi, czasy i wskaźniki APTT i protrombinowy, badanie ogólne moczu, grupa krwi, chyba że ogólny stan zdrowia wskazuje na potrzebę wykonania innych.
W przypadku zabiegów wykonywanych we wczesnych godzinach popołudniowych dopuszczalne jest śniadanie, a potem powstrzymanie się od jedzenia i picia.